แก้ปัญหาพฤติกรรมหมา: คู่มือเข้าใจธรรมชาติการเห่า แทะ ขุด กัด ไล่ และอื่น ๆ

หมาคือหมา ไม่ว่าเราจะมองเขาเป็นเพื่อน หรือเป็นลูก แต่ท้ายที่สุดแล้วหมาก็คือหมาที่มีธรรมชาติแบบหมา ๆ ที่แตกต่างกับมนุษย์มาก นั่นทำให้การอยู่ร่วมกันกับเขาก็เหมือนเวลาเราไปต่างประเทศแล้วหาสายชำระไม่เจอ หมาเองก็มี Culture Shock เช่นกันเวลาที่เขารู้ว่าฉี่บนโซฟาไม่ได้

การเห่า การแทะ การขุด และพฤติกรรมหมา ๆ อื่น ๆ เป็นเรื่องธรรมชาติมากของหมา และมันแค่เป็นปัญหาเวลาที่เขามาอยู่กับมนุษย์เท่านั้น การพยายามกำจัดพฤติกรรมเหล่านี้ออกไปให้หมดนอกจากจะเป็นเรื่องฝืนธรรมชาติและทำได้ยากแล้ว ถ้าทำสำเร็จหมาก็จะเสียความเป็นตัวเองเหมือนเลี้ยงหุ่นยนต์ไปเลย พฤติกรรมเหล่านี้มันคือความสุขแบบหมา ๆ และเป็นสิ่งที่ทำให้หมาได้เป็นหมา

แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าเราต้องทนกับเรื่องหมา ๆ เหล่านี้เพราะบทความนี้จะนำเสนอแนวทางการแก้ปัญหาพฤติกรรมหมา ที่พบบ่อย โดยเริ่มจากการทำความเข้าใจธรรมชาติของพวกเขา เพื่อให้เราสามารถอยู่ร่วมกับหมาได้อย่างมีความสุขยิ่งขึ้น

1. รับมือปัญหาหมาเห่า: ทำความเข้าใจและแนวทางแก้ไข

การเห่าของน้องหมามีวิวัฒนาการมาเพื่อสื่อสารกับ “มนุษย์” เป็นหลัก (ไม่มีการเห่าแบบนี้ในหมาป่า) ดังนั้นธรรมชาติของการเห่าคือการสื่อสารกับมนุษย์เรา โดยเขาอาจจะต้องการความสนใจ เตือนภัย ขออาหาร หรือกำลังกังวล

แก้ปัญหาพฤติกรรมหมาเห่า เราเน้นการหาสาเหตุและตอบสนองตามแต่ละสาเหตุ เช่น

• มีความต้องการขาดหาย: ดูรอบๆ ว่าเขาขาดเหลืออะไรไหม ?
• เรียกร้องความสนใจ: ให้ชัวร์ว่าไม่ใช่เพราะสาเหตุอื่น และเพิกเฉยเมื่อเห่า และรอให้เขาเงียบก่อนจะให้รางวัล
• สิ่งนอกบ้านมากระตุ้นให้ตื่นตัว: ป้องกันโดยการลดสิ่งที่ทำให้เขาตื่นตัวลง เช่น ปิดม่าน แต่ถ้าเกิดขึ้นแล้วก็บอกให้อยู่ในท่านั่ง หรือนอน สักระยะเพื่อให้เขาใจเย็นลง พร้อมปลอบด้วยน้ำเสียงอ่อนโยนให้น้องสงบลง หรือให้ขนมสำหรับกรณีที่เห่าจากความกังวลหรือกลัว
• เห่าเล่น: ถ้าหมาเห่าบ่อย ๆ บางครั้งจะเริ่มเห่าโดยไม่มีสาเหตุ คือเห่าเพราะสนุก กรณีนี้ควรฝึกให้เห่าตามคำบอก และเงียบตามคำบอก ข้อดีของวิธีนี้คือการบอกให้เขาเห่าก็เป็นรางวัลในตัวเองได้ด้วย

2. ปัญหาหมาแทะของ: วิธีแก้พฤติกรรมทำลายและการจัดการ

น้องหมา (โดยเฉพาะลูกหมา) ใช้ปากสำรวจโลก และหาอาหาร นอกจากนั้นเวลาที่เจ็บในช่องปากจะแทะเพื่อบรรเทาอาการด้วย

หมามักจะแทะเพราะเบื่อและหาอะไรทำ คล้ายกับการเปิด Netflix หาอะไรดู เราแก้ปัญหาด้วยการฝึกให้เขาแทะเฉพาะสิ่งที่เราโอเค เช่น ของเล่นแทะ โดยเริ่มจากเก็บของที่ไม่อยากให้เขาแทะให้พ้นมือ และจัดหาของเล่นสำหรับแทะโดยเฉพาะ หรือซ่อนขนม/อาหารเม็ดในของเล่นให้กับเขา ชมและชวนเขาเล่นของเล่นเหล่านี้บ่อย ๆ จะทำให้เขาติดนิสัยแทะของเล่น และเวลาที่เบื่อจะไปหาของเล่นเหล่านี้มาแทะเล่นแทนข้าวของของเรา เมื่อเขาติดการแทะของเล่นเยอะ ๆ เมื่อไหร่เขาจะไม่สนใจจะแทะอย่างอื่นแล้ว

หมาที่แทะคือหมาที่ปากไม่ว่าง นั่นทำให้การฝึกให้หมาติดเล่นของเล่นแทะจะไม่ว่างจะเห่า จะกัดทำลายข้าวของอื่น ๆ ไปด้วย

3. หมาชอบขุด: ทำความเข้าใจและวิธีแก้ปัญหาพฤติกรรมนักขุด

หมาขุดเพื่อฝัง เพื่อหาอาหาร และเพื่อจัดที่นอน โดยส่วนใหญ่แล้วปัญหาการขุดนอกเหนือจากขุดที่นอนแล้วมักจะขุดเพราะเบื่อหรือกังวล การป้องกันทำได้ด้วยการพาไปออกกำลังกายให้เพียงพอ

ถ้าการขุดไม่ลดลงแม้ออกกำลังกายพอแล้ว อาจควรจัด “โซนขุด” ในสวนหรือกระถางแล้วซ่อนขนมเล็กๆ ไว้เป็นรางวัล เพื่อให้เขาติดใจที่จะขุดแค่บริเวณที่เราจัดสรรให้เท่านั้น ถ้าเกิดจากความกังวล ควรหาสาเหตุและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ

4. พฤติกรรมการวิ่งไล่ของหมา: สาเหตุและวิธีฝึกควบคุม 🐕💨

หมาหลายสายพันธุ์ถูกเลี้ยงมาเพื่อเป็นเพื่อนในการล่าสัตว์ของมนุษย์สมัยก่อนนั่นทำให้สัญชาตญาณนักล่าเป็นธรรมชาติหนึ่งของเขา หลายตัวเห็นอะไรเคลื่อนไหวไม่ได้เลย

โชคดีที่สัญชาติญาณนี้ตอบสนองได้ดีต่อของเล่นทั่วไป เราอาศัยธรรมชาตินี้ให้เป็นประโยชน์ได้ด้วยการเล่นกับเขาโดยใช้ ของเล่นที่ขว้างปาให้เขาไปคาบมา เช่น ลูกบอลหรือจานร่อน หรือของเล่นแบบ Flirt pole ที่ให้หมาได้สนุกไปกับการวิ่งไล่ช่วยตอบสนองสัญชาติญาณนี้ของเขา

นอกจากนั้นแล้วการใช้ของเล่นอย่างมีกติกา เช่น เขาต้องรอก่อนเราจะปาบอล เขาต้องเอากลับมาคืน และต้องปล่อยให้เรา หรือการแทรกคำสั่งระหว่างฝึก เช่น เล่น Flirt Pole จบตาแล้วเราเดินหนี เพื่อให้เขาเดินมาหาเราก่อนจะเล่นต่อ จะเป็นการซ้อมแก้ปัญหาในสถานการณ์จริงไปในตัว เช่น เวลาที่จู่ ๆ กระรอกโผล่มาเราสามารถบอกให้เขานั่ง หรือกลับมาหาเราได้

5. เมื่อหมาโตขู่หรือกัด: แนวทางแก้ปัญหาพฤติกรรมก้าวร้าวในสุนัข

โดยคร่าว ๆ แล้วการกัดเป็นหนึ่งในวิธีการสื่อสารของหมาเพื่อให้สิ่งที่เขาไม่ชอบนั้นออกไปจากเขา และการกัดจะเป็นวิธีสุดท้ายที่หมาเลือกใช้ นั่นหมายถึงว่าหมาจะเริ่มจากแสดงออกว่าไม่เอาด้วยภาษากาย ถ้ายังไม่เข้าใจจะเริ่มขู่ ถ้าขู่แล้วไม่เก็ตก็จะกัดลม ถ้ายังไม่โอเคอีกก็กัดจริง การกัดส่วนใหญ่นั้นเริ่มต้นมาจากความเครียดหรือความกลัว และพัฒนาไปเป็นความก้าวร้าวจริงเมื่อความกลัวนั้นถูกตอบสนองด้วยความก้าวร้าวกลับมา เช่น ขู่แล้วโดนตี

เบื้องต้นเราแก้ปัญหาที่ต้นตอโดยการเรียนรู้ภาษากายของหมาที่แสดงออกซึ่งความเครียดเพื่อจัดการกับสาเหตุที่ทำให้เขาต้องขู่หรือกัด เช่น อาจมีปัญหาสุขภาพที่ซ่อนอยู่ หรือมีอะไรบางอย่างที่กระตุ้นให้เขาเครียด คนบางคนหรือหมาบางตัวที่เขากลัว และป้องกันไม่ได้กลายเป็นความก้าวร้าวจริงด้วยการไม่ใช้ความรุนแรงกับเขาโดยเฉพาะในเวลาที่เขามีสัญญาณความเครียด เช่น เวลาที่เขาขู่ หมาที่ไม่ขู่คือหมาที่กัดโดยไม่เตือน ถ้าถึงขั้นนั้นปัญหาจะแก้ยากแล้ว

ปัญหาการกัดในหมาโตนี้เป็นเรื่องละเอียดอ่อน และมีรายละเอียดมากมาย สามารถเขียนได้อีกหลายหัวข้อ สำหรับวันนี้เป็นภาพกว้าง ๆ ประมาณนี้ไปก่อนนะครับ 

6. ลูกหมาชอบกัดเล่น: วิธีแก้ปัญหาพฤติกรรมและสอนให้ลูกสุนัขไม่กัด

สำหรับหมาที่อายุไม่เกิน 1 ปีและกัดคนนั้น อยากบอกว่าเป็นเรื่องที่ปกติมาก ๆ และไม่ใช่เรื่องที่ต้องตกใจเพราะการกัดของหมาเด็กนั้นไม่ใช่ความก้าวร้าวหรือเครียด แต่ต้องทำใจมากกว่า เพราะหมาเด็กเขากำลังทดลองใช้ปากในการสำรวจโลกอยู่ พร้อมกับเป็นช่วงที่เขากำลังผลัดเป็นฟันแท้และยิ่งคันปากอยากกัดอยากทำลาย ความรุนแรงนี้จะเริ่มตอนประมาณ 3 – 4 เดือน และข่าวดีคือเขาจะหยุดไปเองตอนอายุประมาณ 6 เดือน แต่บางตัวอาจจะได้ถึง 1 ปี ข่าวร้ายคือปัญหานี้ห้ามยาก สิ่งที่ทำได้คือการลดโอกาสที่เราจะโดนเขากัด และรับมือกับเวลาที่เขาจะกัด

สิ่งที่ช่วยได้

• ออกกำลังกายให้เพียงพอ โดยเฉพาะการเล่นชักเย่อ 
• แต่อย่าออกกำลังกายเยอะไป ! และให้เขานอนให้พอ หมาเด็กมักเล่นไม่ยอมหยุด และก็เหนื่อยไม่รู้ตัว หมาเด็กที่ออกกำลังกายมากไป (Over-exercise) ช่วงที่เหนื่อยหรือง่วงมาก ๆ จะพยายามฝืน ทำให้เขายิ่งคึกกว่าเดิม และพลังทำลายล้างสูงมาก
• พยายามเป็นฝ่ายชวนเขาเล่นก่อน เพราะหมาจะชวนเล่นด้วยการกัด
• Redirect: ให้อาหารด้วยมือบ่อย ๆ เพื่อฝึกให้เขาระวังปาก ถ้าฟันโดนมือให้ชักมือออกเล็กน้อยเพื่อให้เขาเรียนรู้ว่าไม่ควรโดน
• การนั่งลงไปเล่นกับเขาที่พื้นหมาจะเล่นแรงได้ง่ายขึ้น (มีเป้าให้กัดเยอะ) ช่วงนี้เล่นกับเขาจากบนเก้าอี้จะปลอดภัยกว่า
• ของเล่นแทะโดยเฉพาะอันที่เย็น ๆ เช่นแตงกว่าแช่ฟรีส
• ฝึกทักษะความสงบ เช่น การให้นั่ง หรือหมอบโดยเพิ่มระยะเวลาจะทำให้หมาชอบอยู่นิ่ง ๆ มากขึ้น

อ่านเพิ่มเติมว่าด้วยปัญหาลูกหมากัด

สรุปแก้ปัญหาพฤติกรรมหมาด้วยการเข้าใจธรรมชาติหมา

‘หมาคือหมา’ มีธรรมชาติและพฤติกรรมที่เป็นหมา การทำความเข้าใจและเรียนรู้วิธีแก้ปัญหาพฤติกรรมหมาอย่างถูกวิธี จะช่วยให้เราและหมาอยู่ร่วมกันในบ้านได้อย่างมีความสุขและยั่งยืน บทความนี้หวังว่าจะเป็นแนวทางให้ทุกท่านเข้าใจหลักการจัดการพฤติกรรมสุนัขของตัวเองได้ไม่มากก็น้อยครับ