ภาพแรก ๆ ที่หลายคนอาจจะนึกถึงเวลาเราพูดถึงการฝึกหมาคือการฝึกทำตามคำสั่งซ้ำๆ อย่าง นั่ง ชิด หมอบ คอย ซึ่งดูน่าเบื่อและตึงเครียดสำหรับทั้งคนและหมา หรืออาจจะรู้สึกว่าเราต้องสวมบทบาทเป็นเจ้านายที่ “ดุ” ต้องใช้แรงกดดัน หรือแม้แต่ต้องเป็นจ่าฝูง จนอาจจะรู้สึกว่าถ้าไม่จำเป็นก็ไม่อยากฝึก
แม้การฝึกรูปแบบนั้นจะยังมีอยู่จริง แต่การฝึกหมาโดยแท้จริงแล้วเป็นอะไรที่ลึกและสนุกกว่านั้นมาก ๆ ครับ เป้าหมายของการฝึกที่ถูกต้องนั้นไม่ใช่การสร้างหุ่นยนต์ที่ทำตามคำสั่งแบบไม่มีชีวิตชีวา แต่เป็นหนึ่งในกิจกรรมหมาสนุกที่สุดได้เลย
การฝึกหมาที่แท้จริงคืออะไร
การฝึกหมาที่ดีไม่ใช่การสอนท่าทางให้เขาทำท่านู่นท่านี่ได้ แต่คือการให้ทักษะที่จำเป็นให้กับพวกเขา เพื่อให้พวกเขาสามารถใช้ชีวิตในโลกมนุษย์ได้อย่างปลอดภัย สุขภาพดี และมีความสุข เช่น
- ฝึกเพื่อความปลอดภัย: หมาที่ฝึกการเรียกกลับมาดี จะไม่วิ่งออกไปหนีลงถนนเมื่อหลุด และหมาที่เรียนรู้จะรอให้อนุญาตก่อนพุ่งออกนอกประตูจะไม่หลุดง่าย ๆ หรือหมาที่เรียนรู้ที่จะไม่สนใจหมาตัวอื่น จะลดความเสี่ยงในปะทะ
- เพื่อสุขภาพที่ดี: หมาที่คุ้นเคยกับการถูกสัมผัสตัว จะทำให้การไปหาหมอหรือการตัดเล็บเป็นเรื่องที่เครียดน้อยลงสำหรับทั้งสองฝ่าย หมาที่ไม่กินของตามพื้นก็จะไม่ท้องเสียง่าย หรือมีอะไรติดในทางเดินอาหาร และหมาที่สามารถสงบสติอารมณ์ตัวเองได้ จะมีสุขภาพจิตที่ดีกว่าในระยะยาว
- เพื่อความสุขและอิสระ: หมาสามารถเลือกสิ่งที่ดีให้กับตัวเองได้ จะได้รับความไว้วางใจและมีอิสระมากขึ้น พวกเขาสามารถไปเที่ยวกับครอบครัวได้ สามารถถูกปล่อยสายจูงในที่ที่ปลอดภัยได้ และได้ใช้ชีวิตอย่างเต็มที่ในฐานะสมาชิกคนสำคัญของครอบครัว
การฝึกจริง ๆ แล้วคือการสร้าง Mindset ให้กับหมา
จะเห็นได้ว่าการนั่ง ชิด หมอบ คอยนั้นสามารถตอบโจทย์เหล่านี้ได้เลย ดังนั้นแทนที่จะมุ่งเน้นไปที่การสอน’ท่า’ การฝึกที่ดีเราจะเน้นการสอน Mindset
“Mindset” หรือแนวคิดพื้นฐานที่ขับเคลื่อนพฤติกรรมทั้งหมดของหมา การฝึก Mindset คือการสร้างเสริมและพัฒนากรอบความคิดของหมาให้แข็งแกร่งจากภายใน เพื่อให้เขาพร้อมรับมือกับทุกสถานการณ์ แนวคิดสำคัญที่เราสามารถสร้าง เช่น
- ความสงบ (Calmness): สอนให้หมารู้จักควบคุมอารมณ์และผ่อนคลายตัวเองได้ ซึ่งเป็นรากฐานที่สำคัญที่สุดของพฤติกรรมที่ดี
- การมองโลกในแง่ดี (Optimism): สร้างความมั่นใจให้หมาพร้อมรับมือกับสิ่งใหม่ๆ และคาดหวังว่าผลลัพธ์ที่ดีจะเกิดขึ้น
- การปล่อยวาง (Disengagement): สอนทักษะในการเมินเฉยต่อสิ่งเร้าที่น่าตื่นเต้น เพื่อให้เขาสามารถเลือกที่จะสนใจเราแทนได้
- การควบคุมตัวเอง (Self-Control): สร้างความสามารถในการยับยั้งชั่งใจ ซึ่งจะช่วยลดพฤติกรรมที่หุนหันพลันแล่นได้
- การอยากใกล้ชิด (Proximity): สร้างความรู้สึกที่ว่าการอยู่ใกล้เจ้าของคือสิ่งที่ดีและปลอดภัยที่สุด ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของความปลอดภัยนอกบ้าน
และต่างจากการออกฝึกคำสั่งให้หมาทำตาม วิธีที่ดีที่สุดในการการฝึกเพื่อสร้าง Mindset เหล่านี้คือการเล่นกับหมา !
“เกม” สร้าง Mindset ได้อย่างไร
- สร้างแบบแผนการตัดสินใจที่ดี: เกมการฝึกแต่ละเกมถูกออกแบบมาเพื่อสร้าง “แบบแผน” การตอบสนองที่เหมาะสมในสมองของหมา ตัวอย่างเช่น เกมฝึกการปล่อยวาง (Disengage Game) ในโพสต์ก่อนหน้าจะสร้างแบบแผนที่ว่า “เมื่อเห็นสิ่งเร้า ให้ละความสนใจแล้วหันกลับมาหาเจ้าของ แล้วจะได้รับรางวัลใหญ่” เมื่อทำซ้ำๆ การตัดสินใจนี้จะกลายเป็นปฏิกิริยาอัตโนมัติของหมาเมื่อเจอสิ่งเร้าในชีวิตจริง
- สอนผ่านการเลือก ไม่ใช่การบอกให้ทำ: การฝึกที่ดีคือการเปิดโอกาสให้หมาได้ “เลือก” ที่จะทำในสิ่งที่ถูกต้องด้วยตัวเอง เมื่อหมาเป็นผู้ตัดสินใจและได้รับรางวัลจากการเลือกนั้น การเรียนรู้จะฝังลึกลงไปในระดับจิตใจและยั่งยืนกว่าการถูกบอกให้ทำ เกมจึงเป็นเครื่องมือที่ช่วยนำทางให้หมาตัดสินใจเลือกทางที่ถูกต้องได้เอง
- ค่อยๆ เพิ่มความท้าทายอย่างเป็นระบบ: เกมช่วยให้เราสามารถเพิ่มระดับความยากได้อย่างเป็นขั้นเป็นตอน เราสามารถเริ่มต้นเล่นในสภาพแวดล้อมที่สงบปราศจากสิ่งรบกวนก่อน จากนั้นจึงค่อยๆ เพิ่มสิ่งล่อใจ หรือย้ายไปเล่นในสถานที่ที่มีความท้าทายมากขึ้น การค่อยๆ เพิ่มระดับความยากนี้จะทำให้หมาประสบความสำเร็จในทุกๆ ขั้นตอนและสร้างทักษะที่แข็งแกร่งและนำไปใช้ได้จริง
ทำไม “เกม” ถึงเป็นเครื่องมือฝึก Mindset ที่ดีที่สุด
- เปลี่ยนการเรียนรู้ให้เป็นเรื่องสนุก: การฝึกแบบดั้งเดิมมักมาพร้อมกับความกดดันและความเครียด ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้ แต่เมื่อหมาอยู่ในโหมดการเล่น พวกเขาจะรู้สึกผ่อนคลาย มีส่วนร่วม และเปิดรับการเรียนรู้ได้ดีกว่ามาก การฝึกจึงกลายเป็นสิ่งที่พวกเขารอคอย ไม่ใช่สิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยง
- สร้างความสัมพันธ์ ไม่ใช่แค่ความเชื่อฟัง: เกมเป็นกิจกรรมที่ต้องทำร่วมกันเป็นทีม ไม่ใช่การออกคำสั่งฝ่ายเดียว มันส่งเสริมความร่วมมือและสร้างความผูกพันอย่างลึกซึ้ง การเล่นเกมจะทำให้เจ้าของกลายเป็นศูนย์กลางของความสนุกและความไว้วางใจ และทำให้ความสัมพันธ์เราแข็งแรงขึ้นด้วย
- พร้อมสำหรับโลกแห่งความจริง: นี่คือหัวใจสำคัญที่สุด เกมช่วยให้เราสามารถฝึกทักษะที่จำเป็นสำหรับสถานการณ์จริงได้ โดยไม่ต้องรอให้เกิดสถานการณ์นั้นขึ้นก่อน เราสามารถจำลองสถานการณ์และฝึกซ้อมทักษะในสภาพแวดล้อมที่ควบคุมได้และปลอดภัย วิธีนี้จะช่วยป้องกันความล้มเหลวและสร้างความมั่นใจให้หมาพร้อมรับมือกับโลกภายนอก
ฝึกให้หมาได้เป็นหมา ไม่ใช่หุ่นยนต์
การฝึกไม่ใช่การทำให้หมาที่ทำตามคำสั่งได้โดยแลกมากับความร่าเริง หรือ “ความเป็นหมา” ผมเชื่อว่าเจ้าของอย่างเราอยากได้หมาที่มีความสุข ร่าเริง และก็สามารถ “ตัดสินใจ” ที่จะทำในสิ่งที่ถูกต้องได้ด้วยตัวเอง ซึ่งการฝึกที่ดีนั้นจะทำให้เรื่องนี้เป็นไปได้เพราะเขามี Mindset ที่แข็งแกร่งและมีความสัมพันธ์ที่ดีกับเรา การฝึกที่ดึงเอาศักยภาพของเขาออกมาผ่านความสนุกสนาน
🔗 ตัวอย่างเกมฝึกปล่อยวาง https://dogology.org/disengage-game/
🔗 เกมฝึก Mindset อื่น ๆ เรารวบรวมไว้ที่ https://dogology.org/dog-concept-training/
✨ ประเมิน 16 Mindset พื้นฐานของหมา https://dogology.org/dog-mindset-assessment/