ไม่ว่างเล่นด้วยแล้วต้องเห่าเรียก เวลาอยากได้ของเล่นที่เอาไม่ถึงก็เริ่มทำลายข้าวของ หรือเวลาเล่นเสร็จแล้วเราจะเลิกก็มางับขากางเกง พฤติกรรมเหล่านี้คือสัญญาณคลาสสิกของหมาที่รับมือกับความผิดหวังไม่ได้
ความผิดหวังเป็นอารมณ์ที่เกิดขึ้นได้เป็นปกติ แต่หมาควรที่จะสามารถจัดการกับอารมณ์ผิดหวังนั้นได้อย่างเหมาะสม โดยไม่แสดงออกเป็นการอาละวาด, โวยวาย, หรือทำลายล้าง
หมาที่มีทักษะนี้ต่ำ เมื่อไม่ได้ในสิ่งที่ต้องการในทันที ก็จะเริ่ม “เรียกร้อง” หรือ “อาละวาด” ในทางกลับกัน หมาที่มีทักษะนี้สูง จะสามารถยอมรับความจริงที่ว่า “ตอนนี้ยังไม่ได้” และเลือกที่จะแสดงพฤติกรรมที่สงบกว่าแทน
วันนี้จะไปทำความเข้าใจว่าทำไมการสอนให้หมาผิดหวังเป็นถึงดีกับชีวิต และเราจะสร้าง Mindset นี้ให้เขาได้ยังไง
ทำไมการ “ผิดหวังเป็น” ถึงเป็น Mindset พื้นฐาน
ถึงจุดนี้เรารู้กันแล้วว่าในโลกแห่งความเป็นจริง ไม่มีใครได้ทุกอย่างดั่งใจเสมอไป เราเรียนรู้ที่จะไม่ปล่อยวาง ก็อดทนเพื่อสิ่งที่เราต้องการ และนั่นคือสิ่งเดียวกันกับที่หมาควรเข้าใจครับ
หมาที่ขาดทักษะนี้มักจะแสดงออกผ่านพฤติกรรมต่างๆ เช่น:
- การเห่าหรือร้องคราง (Vocalization): เพื่อเรียกร้องความสนใจหรือสิ่งที่ต้องการ
- การงับหรือแทะ (Mouthing/Nipping): มักเกิดจากความหงุดหงิดเมื่อการเล่นหยุดลง หรือเมื่อถูกบังคับให้ทำในสิ่งที่ไม่ต้องการ
- การทำลายข้าวของ (Destruction): การระบายความคับข้องใจลงบนเฟอร์นิเจอร์หรือของใช้ในบ้าน
- การอยู่ไม่สุข (Inability to Settle): การเดินไปมาอย่างกระวนกระวายเมื่อรู้สึกเบื่อหรือไม่ได้รับการตอบสนอง
การฝึก Mindset การรับมือความหงุดหงิด คือการสอนให้เขา “ทางเลือก” ตอบสนองต่อความผิดหวังที่ดีกว่าพฤติกรรมด้านบน
Mindset ที่ใกล้เคียงกัน Self-Control
อย่างที่เราได้คุยกันไปในบทความก่อนหน้า Self-Control (การควบคุมตนเอง) คือ “การยับยั้งชั่งใจก่อนลงมือทำ” ในขณะที่ Tolerance of Frustration คือ “การจัดการอารมณ์หลังจากที่ถูกปฏิเสธ” ตัวอย่างเช่น
- อาหารตกอยู่ที่พื้น Self-Control คือสิ่งที่ช่วยให้หมาของเรา “หยุดคิด” และ “เลือก” ที่จะไม่พุ่งเข้าไปกินในทันที
- หลังจากที่เขาเลือกที่จะไม่กิน แล้วเราก็เดินไปเก็บอาหารนั้นขึ้นมา ความรู้สึก “อดกินเลย” ที่เกิดขึ้นในใจของหมา ณ วินาทีนั้น คือ “ความผิดหวัง”
- Tolerance of Frustration คือสิ่งที่ช่วยให้เขาสามารถจัดการกับความรู้สึก “อดกินเลย” นั้นได้โดยไม่ออกอาการหงุดหงิด, เห่า, หรือพยายามจะแย่งชิงจากมือเรา
จะเห็นได้ว่าสองทักษะนี้ทำงานควบคู่กันเพื่อสร้างสุนัขที่มีวุฒิภาวะทางอารมณ์สูง
3 วิธีสร้างทักษะการรับมือกับความผิดหวัง
เช่นเดียวกับ Mindset อื่นๆ เราไม่สามารถสอนทักษะนี้ได้ด้วยการบังคับหรือการดุว่า แต่เราสามารถปั้นมันขึ้นมาได้ผ่านประสบการณ์และการเล่นเกมในชีวิตประจำวัน หลักการสำคัญคือการ สร้างความผิดหวังเล็กๆ น้อยๆ อย่างจงใจ ในระดับที่หมาของเรารับมือไหว และให้รางวัลกับการตอบสนองที่สงบ
- สร้างสถานการณ์ที่ “เกือบจะได้แต่ยังไม่ได้”: เราสามารถใช้เกมต่างๆ ที่น้องหมาคุ้นเคย เช่น การใช้มือครอบอาหารไว้โดยการเพิ่มระยะเวลาที่เราครอบอาหารไว้นานขึ้นอีกนิดหน่อย หรือการเล่นชักเย่อ (Tug) ที่เราจะหยุดเล่นกะทันหันแล้วถือของเล่นไว้นิ่งๆ สักครู่หนึ่งก่อนเล่นต่อ ช่วงเวลาสั้นๆ ที่เขาต้องรอคอยนี่แหละครับ คือบทเรียนเรื่องการจัดการกับความผิดหวัง
- ให้รางวัลกับ “ความสงบ” ที่เกิดขึ้นหลังความผิดหวัง: ในช่วงเวลาที่เขาต้องรอคอยนั้น หากเขาแสดงอาการหงุดหงิด (เช่น เห่า, เอามือมาตะกุย) เราจะยังคงรอนิ่งๆ ต่อไป แต่ทันทีที่เขาแสดงพฤติกรรมที่สงบลง (เช่น ถอนหายใจ, นั่งลง, หรือเมินหน้าไปทางอื่น) เราจะให้รางวัลเขาทันที! ด้วยการให้รางวัล หรือการเล่นต่อ การทำเช่นนี้เป็นการบอกเขาว่า “โวยวายไม่ได้อะไร สงบแล้วได้ทุกอย่าง”
- ค่อยๆ เพิ่มความท้าทาย: เริ่มต้นจากช่วงเวลาสั้นๆ เพียง 1-2 วินาที แล้วค่อยๆ เพิ่มระยะเวลาขึ้นทีละน้อยเมื่อเขาเริ่มเข้าใจและทำได้ดีขึ้น เป้าหมายของเราคือการสร้างความสำเร็จอย่างค่อยเป็นค่อยไป ไม่ใช่การผลักดันเขาจนอารมณ์ล้น
ผิดหวังให้เป็น” คือหัวใจของความมั่นคงทางอารมณ์
การสอนให้หมาของเรารู้จักรับมือกับความผิดหวัง คือการมอบเครื่องมือทางอารมณ์ที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งให้เขาได้ติดตัวไปตลอดชีวิต มันคือการสอนให้เขารู้ว่าโลกใบนี้ไม่ได้หมุนรอบตัวเขาเสมอไป และการไม่ได้ในสิ่งที่ต้องการในทันทีก็ไม่ใช่จุดจบของโลก
เมื่อเราเปลี่ยนจากการพยายาม “ตามใจ” ทุกอย่างเพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง มาเป็นการสอนให้เขารับมือกับความผิดหวังเล็กๆ น้อยๆ ได้อย่างสร้างสรรค์ เรากำลังสร้างหมาที่มีความมั่นคงทางอารมณ์, มีเหตุผล, และสามารถปรับตัวเข้ากับชีวิตประจำวันที่มีทั้งช่วงเวลาที่ได้ดั่งใจและไม่ได้ดั่งใจได้อย่างมีความสุขครับ