หนึ่งในวิธีที่ง่ายที่สุดที่เราจะเอ็นเตอร์เทนหมาได้คืออาหาร แต่นอกเหนือจากการหาขนมแปลก ๆ หรือทำอาหารให้หมากินแล้ว สิ่งที่ทำให้หมามีความสุขได้ยิ่งกว่าขนมยี่ห้อใหม่คือ การได้กินอาหารเหล่านั้นด้วยวิธีอื่น ๆ นอกเหนือจากการให้ผ่านชามข้าว
ชามข้าวหมาเป็นวิธีที่สะดวกที่สุดที่เราจะให้อาหารกับหมาได้ แต่การทำแบบนี้บ่อย ๆ นั้นทำให้หมานั้นไม่ได้ใช้พลังงานสมอง และหมดสนุกกับการหาอาหาร
สาเหตุที่เป็นแบบนี้เพราะด้วยพื้นฐานแล้วหมาเป็นสัตว์ที่ชอบหาอาหารกินไปเรื่อย และมีสัญชาตญาณที่คอยมองหาอาหารตลอดเวลา การให้เขาได้มีโอกาสทำตามสัญชาตญาณนั้นจะช่วยให้หมาเครียดน้อยลง และสบายใจกับชีวิตประจำวันมากขึ้นมาก ๆ โดยการตอบโจทย์สัญชาตญาณการหาอาหารของหมานั้นเราเรียกมันว่า Food Enrichment
Food Enrichment คืออะไร ?
สัตว์ส่วนใหญ่มีพฤติกรรมที่ชอบการหาอาหารเองมากกว่าการเตรียมใส่จานไว้ให้ และเป็นสาเหตุให้สัตว์ในสวนสัตว์หลายแห่งมีปัญหาไม่ยอมกินอาหาร และรวมไปถึงเหล่าบรรดาน้องหมาของเราด้วยเช่นกัน
สำหรับหมานั้นถ้ามีโอกาสให้เลือกระหว่างการเทอาหารลงในชม กับการมีอาหารอยู่ในของเล่น หรืออาหารที่ได้ผ่านการฝึก หมามักจะชอบอาหารอย่างหลังมากกว่า หรือพูดได้ว่ายิ่งเขาต้องใช้ความพยายามในการได้มาเท่าไหร่ เขาจะยิ่งอยากกินอาหารมากขึ้นเท่านั้น นั่นทำให้หลายบ้านอาจจะเจอกับหมาที่เมินอาหารในชาม แต่กลับไปพยายามขุดแมลงออกมากินให้ได้ สาเหตุคือสัญชาตญาณนี้แหละครับ
นอกเหนือจากการเบื่ออาหารแล้วการให้อาหารแค่ในชามยังนำไปสู่ปัญหาพฤติกรรมอื่น ๆ ได้ เพราะตามธรรมชาติแล้วหมาใช้เวลาส่วนใหญ่ที่เขาตื่นไปกับการอาหาร ถ้าอยู่กับเราแล้วเรื่องนี้จบไปได้ภายใน 5 นาที หมาเองก็ไม่รู้จะเอาเวลาชีวิตที่เหลือไปทำอะไร ซึ่งทำให้เกิดปัญหาพฤติกรรมเช่น การทำลายข้าวของ เห่าไม่มีสาเหตุ ขุดไปทั่วบ้าน เลียตัวเองจนเป็นแผล และพฤติกรรมอื่น ๆ ได้หลากหลาย
Enrichment คือการพยายามตอบโจทย์สัญชาตญาณนี้ของหมาด้วยวิธีที่หลากหลาย แต่หลักการคือการทำให้การกินอาหารของเขานั้นสนุกขึ้น เราเริ่มต้นได้ง่าย ๆ แค่การลองเปลี่ยนการให้อาหารผ่านชามอาหารเป็นการใส่ไว้ในของเล่นที่ใส่อาหารได้แทน เช่น Kong หรือ Lick Mat ต่าง ๆ หรือจะทำแบบ DIY ก็ได้ด้วยการเสิร์ซว่า canine enrichment ideas ก็จะมีตัวอย่างมากมายให้ลองเอาไปปรับใช้กันได้ตามใจชอบ
ข้อดีของการใช้ Food Enrichment แก้ปัญหาหมาเบื่ออาหาร
การให้อาหารด้วยของเล่นเป็นการไปกระตุ้นสัญชาตญาณการหาอาหารเองของหมา มันเป็นหนึ่งในวิธีที่ง่ายที่สุดที่จะแก้ปัญหาหมาเบื่ออาหาร และนอกจากนั้นแล้วแค่การเปลี่ยนไปให้อาหารด้วยของเล่นแทนชามยังมีประโยชน์ในอีกหลาย ๆ ด้านตามนี้ครับ
1. เป็นการฝึกสมอง
เรารู้อยู่แล้วว่าหมาเป็นสัตว์ที่ฉลาดมาก ๆ ด้วยความฉลาดนี่แหละที่ทำให้หมาเองก็มีความต้องการที่จะใช้สมองเพื่อแก้ปัญหาต่าง ๆ ซึ่งโดยส่วนใหญ่หมาจะใช้ไปกับการหาอาหารตามธรรมชาติ การให้อาหารด้วยของเล่นโดยเฉพาะกลุ่มที่เป็น puzzle toy จะทำให้หมาได้กลับมามีโอกาสใช้สมองในการหาอาหารอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งเป็นการแก้เบื่อให้หมาได้ดีมาก ๆ รวมไปถึงลดพฤติกรรมทำลายล้างที่มักจะเกิดจากความเบื่อด้วย
2. เป็นการออกกำลังกายในตัว
ของเล่นที่ทำให้อาหารอยู่ไม่นิ่งเช่นลูกบอลที่ต้องกลิ้งไปมาเพื่อเอาอาหารออกมานอกจากฝึกสมองแล้วยังเป็นการออกกำลังกายแบบเบา ๆ ไปในตัว และช่วยตอบโจทย์ความต้องการที่จะขยับของเขาไปได้ระดับหนึ่ง โดยเฉพาะในหมาที่พลังงานน้อย ๆ หรือกำลังลดน้ำหนัก
3. เป็นการสร้างความสัมพันธ์
การฝึกก็เป็นการสร้างความท้าทายแบบหนึ่งในการให้อาหาร การเล่นกับหมาด้วยการฝึก หรือเกมส์ต่าง ๆ ระหว่างวันด้วยอาหารนอกจากจะเป็นประโยชน์ในแต่ละเรื่องที่ฝึกแล้วยังเป็นการใช้สมองของหมา รวมไปถึงสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างหมากับเจ้าของด้วย
4. เป็นการฝึกความใจเย็นและผ่อนคลาย
การเลีย แทะ และดมนั้นเป็นพฤติกรรมที่ผ่อนคลายสำหรับหมา ดังนั้นการให้แผ่นเลีย ของเล่นแทะ หรือด้วยพรมสำหรับซ่อนอาหารนั้นจะช่วยฝึกความใจเย็นและความสงบให้กับหมาไปในตัว และทำให้เราฝึกหมาได้ง่ายขึ้น
การให้อาหารด้วยของเล่นและการฝึกนั้นนอกจากจะแก้ปัญหาการเบื่ออาหารแล้วยังมีข้อดีอีกมากมายที่ทำให้หมาของเราเลี้ยงง่ายขึ้น ที่สำคัญคือเป็นสิ่งที่ทำได้ง่ายมาก ๆ โดยไม่ต้องมีอุปกรณ์ใด ๆก็เริ่มต้นได้ตั้งแต่การใช้แบ่งอาหารมื้อหลักของเขาออกมาเพื่อใช้ฝึก การเล่นโยนอาหารให้หมาไปเก็บ หรือการซ่อนอาหารไว้ใต้ผ้าให้หมาหาทางเอาออกมา รวมถึงมีวิธีการ DIY และของเล่นให้เลือกซื้อเยอะมาก ๆ ครับ
3 แนวทางการเริ่มต้นใช้ Food Enrichment แก้ปัญหาหมาเบื่ออาหาร
โดยเราสามารถทำได้ไม่ว่าปกติจะให้เป็นอาหารเม็ด Homecook หรือ Barf ซึ่งมีแนวทางที่ปรับไปใช้ได้ทั้งหมด โดยไอเดียคือสร้างความท้าทายให้กับมื้ออาหารเพื่อให้การได้อาหารมาของหมานั้นเป็นกิจกรรมที่สนุกขึ้น
โดยถ้าจะเริ่มต้นเราทำได้ง่าย ๆ ด้วย 3 แนวทาง
- ขั้นแรกเราเริ่มจากการแบ่งอาหารเขาออกมาเพื่อใช้ฝึกแทนการให้กับชาม ถ้าปกติให้อาหารเม็ดก็ง่าย ๆ เพราะให้ทีละเม็ดได้สะดวกอยู่แล้ว แต่ถ้าบ้านไหนให้อาหารแบบ Homecook หรือ Barf อาจจะหาหลอดบีบมาใส่เพื่อไม่ให้เลอะเทอะก็ได้
- สำหรับหมาที่กินเยอะเอามาฝึกอย่างเดียวอาจจะนานมากกว่าจะหมด เริ่มต้นจากการลองทำแบบ DIY ด้วยการผ้าขนหนูมาโรยอาหารแล้วม้วนให้หมาคลี่ออกเพื่่อกิน หรือถ้าบ้านที่ไม่ได้ใช้อาหารเม็ดใส่อาหารไว้ในแกนทิชชู่และปิดปากให้หมาพยายามชำแหละออกมาก็ทำได้ หรือใครมีไอเดียอะไรสามารถสร้างสรรค์ได้เต็มที่
- สุดท้ายที่สะดวกที่สุดคือการซื้อของเล่นประเภทที่ใส่อาหารได้นานาชนิดมาลองใช้ ซึ่งมีหลายแบบหลายวิธีที่ใช้ทักษะแตกต่างกัน และยากง่ายแตกต่างกันให้เจ้าของได้ซื้อมาปรนเปรอได้เต็มที่
เราสามารถเลือกใช้วิธีใดวิธีหนึ่ง หรือปน ๆ กันไปเพื่อสร้างความหลากหลายให้กับมื้ออาหารของหมาได้ครับ และอย่าลืมว่านอกจากการทำให้ภาชนะกินยากขึ้นแล้ว การฝึกและเล่นด้วยกันก็เป็นหนึ่งในวิธีการสร้างความสนุกให้กับอาหารที่ดีมาก ๆ เช่นกัน
4 คำแนะนำเริ่มต้นทำ Food Enrichment แก้ปัญหาหมาเบื่ออาหาร
ไม่ว่าเราจะใช้วิธีไหนต่อไปนี้คือ 5 คำแนะนำสำหรับการเริ่มต้นครับ:
1. ค่อยเป็นค่อยไป
การเปลี่ยนจากชามข้าวเป็น Food Enrichment นั้นต้องให้เวลาหมาในการปรับตัวก่อน โดยเฉพาะหมาที่กินแค่กับชามมานาน ครั้งแรก ๆ ควรเริ่มต้นจากขนมที่หมาชอบเพื่อกระตุ้นให้หมาอยากเรียนรู้วิธีการได้อาหาร และใช้สมอง ไม่อย่างนั้นหมาบางตัวจะยอมแพ้แม้จะเป็นกิจกรรมง่าย ๆ ด้วยความหงุดหงิด เริ่มด้วยขนมปนกับอาหาร และค่อย ๆ ขยับลงมาเหลือแค่อาหารปกติจะช่วยได้ดีในช่วงแรก รวมถึงเริ่มจากความยากต่ำ ๆ ที่หมาทำได้ง่าย ๆ ในตอนแรกก่อนที่จะขยับให้ยากขึ้นทีหลัง
2. เช็คปริมาณอาหารให้ถูกต้อง
การให้แบบนี้เราอาจจะไม่ได้เห็นอาหารครั้งเดียวเหมือนการให้กับชาม ดังนั้นต้องแน่ใจได้ว่าหมากินครบที่ร่างกายเขาต้องการ เตรียมง่าย ๆ โดยการชั่งอาหารตามปริมาณที่หมาต้องการในแต่ละวันแบ่งใส่ถ้วยไว้ที่หมาเข้าไม่ถึง และระหว่างวันให้เราหยิบจากถ้วยน้ำมาทำกิจกรรมการกินให้กับหมาตลอดทั้งวัน เช่นการฝึก เกมส์ Enrichment อื่น ๆ และเมื่อถึงเวลาให้อาหารเย็นเอาส่วนที่เหลือทั้งหมดมาใส่ในของเล่นเพื่อให้กิน
3. ทำให้สม่ำเสมอ
ระวังอย่าพยายามทำจนลำบากชีวิตตัวเอง ไม่ว่าวิธีการไหนที่เราเลือกจะทำ Enrichment ให้กับหมา ควรคิดให้ดีว่าเรานั้นทำได้ทุกวันไหน เช่น การเตรียมอาหารด้วยขนม 10 กว่าชนิดจัดเรียงใส่ใน slow feeder อย่างสวยงามและแช่ช่องฟรีสก่อนเอามาให้หมากินที่เราเห็นได้บ่อย ๆ ใน reels นั้นถ้าทำได้ทุกวันก็เป็นวาสนาของหมา แต่สำหรับบ้านส่วนใหญ่การใส่อาหารเม็ดลงไป slow feeder เติมน้ำและแช่ช่องฟรีสนั้นเป็นไปได้จริงและทำได้สม่ำเสมอมากกว่า
4. ไม่ต้องใช้เวลาเยอะ
Food Enrichment กับหมาควรที่จะสนุกทั้งกับเราและหมา ดังนั้นมันไม่ควรต้องอาศัยเวลาและความพยายามจากเราเยอะ เช่น เราสามารถให้อาหารหมาผ่านการฝึกครั้งละสั้น ๆ 2 – 3 นาที เวลาที่เราสะดวกได้ตลอดวัน และใช้เวลาวันละแค่ 5 นาทีเพื่อเตรียมอาหารใส่ของเล่นก็เพียงพอให้หมาสนุกกับทุก ๆ วันได้แล้ว เช่นเดียวกับข้อที่ผ่านมา พยายามออกแบบให้ง่ายและสะดวกเราพอจะเป็นสิ่งที่เราทำให้หมาได้ทุก ๆ วันตลอดไป
3 ไอเดียการทำ Food Enrichment เพื่อแก้ปัญหาหมาเบื่ออาหาร
การทำ Food Enrichment นั้นมีวิธีการทำไม่จำกัด แต่ถ้าสำหรับใครที่ยังไม่รู้จะเริ่มต้นตรงไหนต่อไปนี้คือไอเดียสำหรับตั้งต้นไว้ต่อยอดครับ
ก่อนอื่นเลยในการทำ Food Enrichment เราจะใช้อาหารของหมาที่เขาต้องทานในแต่ละวันมาทำเป็นกิจกรรมสนุก ๆ ให้เขา ดังนั้นด้านโภชนาการเองก็ต้องไม่ตกหล่นและระวังให้เขาได้รับอาหารในปริมาณที่เขาต้องการ
คำแนะนำของเราคืออยากให้ผู้ปกครองชั่งน้ำหนัก หรือตวงปริมาณอาหารที่หมาเราต้องการซึ่งดูได้จากข้างซอง เทียบกับน้ำหนักของเขาครับ โดยเตรียมของแต่ละวันใส่ถ้วยไว้เป็นส่วนของวันนี้โดยเราจะยังไม่ต้องให้กับหมา
และในเวลาที่เราทำกิจกรรมใด ๆ ก็ตามกับเขา ให้เราหยิบจากถ้วยนี้มาใช้ครับ เช่น จะฝึกก็หยิบเอาจากถ้วนนี้ จะเล่นโยนให้รับก็เอาจากถ้วยนี้ จะใส่ของเล่นก็หยิบเอาจากถ้วยนี้โดยเป้าหมายคือหมดวันแล้วอาหารหมดพอดีแปลว่าหมาได้รับอาหารเพียงพอของวันครับ
1. การฝึกหมาด้วยรางวัลครั้งละสั้น ๆ ตลอดวัน
การฝึกที่ไม่ทำร้าย และใช้รางวัลนั้นเป็นกิจกรรมที่หมาชอบมาก ๆ เพราะมันทำให้เขาได้ใช้สมอง และเขามีความสุขเวลาที่เห็นสีหน้าเราพอใจกับสิ่งที่เขาทำ การฝึกใช้สมองหมาเยอะจนทำให้หมาหลายตัวนอนอย่างพอใจได้ภายใน 30 นาทีเท่านั้น
การฝึกที่ดีนั้นไม่จำเป็นต้องทำเป็นวาระโอกาสเป็นเรื่องเป็นราว แต่เป็นกิจกรรมที่เราทำกับหมาได้เรื่อย ๆ ตลอดทั้งวันครั้งละสั้น ๆ 2 – 3 นาที สำหรับทวนและพัฒนาคำสั่งที่เรียนรู้ไปแล้วก็เพียงพอให้หมาได้สนุกตลอดทั้งวันแล้ว
2. เล่นเกมส์กับหมาโดยใช้อาหาร
หมาเข้าใจเกมส์ได้ง่าย การพูดว่ารับและโยนอาหารให้เขาซ้ำ ๆ ไม่กี่ครั้งเขาจะเรียนรู้ได้ว่า “รับ” คือสัญญาณว่าจะมีอาหารบินมา และเริ่มที่จะรับกลางอากาศ รวมถึงการโยนอาหารให้เขาวิ่งไปกินเองก็เข้าใจได้ง่าย ๆ โดยแทบไม่ต้องฝึก กิจกรรมพวกนี้เป็นสิ่งที่หมาชอบ และทำให้เขามีความสุขกับอาหารมากขึ้น นอกจากนั้นยังทำให้ในสายตาหมาแล้วเขาชอบอาหารพวกนี้มากขึ้นด้วย
หรือการซ่อนอาหารไว้ตามบ้านเป็นหย่อม ๆ ให้เขาต้องใช้จมูกหาก็เป็นกิจกรรมที่ตอบโจทย์สัญชาตญาณการหาอาหารของเขามาก ๆ และการได้ใช้จมูกเยอะ ๆ ก็ทำให้หมาพึงพอใจไปได้ตลอดวันด้วย
นั่นเป็นแค่ตัวอย่างของการเล่นกับหมาด้วยอาหาร ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้ออกแบบง่ายและทำได้ง่าย ๆ เรื่อย ๆ ตลอดวันโดยบางอย่างไม่ต้องอาศัยเวลาจากเรา
3. ของเล่นใส่อาหาร
วิธีที่สะดวกที่สุดสำหรับเราคือของเล่นใส่อาหารแบรนด์ที่นิยม ๆ และทนทานเช่น Kong, Westpaw หรือ Sodapup ของเล่นกลุ่มนี้มีหลายแบบทั้ง lick mat แบบที่ใช้เลีย หรือ Puzzle Toy ที่ต้องอาศัยสมองเยอะหน่อย Slowfeeder ที่มีอุปสรรคให้กินยาก หรือ Snuffle Mat เน้นการใช้จมูก
หรือถ้าจะ DIY ลองเริ่มจากการเอาผ้าเช็ดตัวมาวาง และโปรยอาหารลงไปทั่ว ๆ และม้วนมันให้หมาคลี่ออก นอกจากนั้นก็มีไอเดีย DIY ดี ๆ อีกมากบนอินเตอร์เน็ตแค่เสิร์ซว่า Dog Enrichment Idea
ไม่ว่าเราจะใช้ของเล่นใส่อาหารแบบไหนข้อดีหลักของมันคือเราเตรียมได้ง่ายกว่า 2 วิธีข้างต้น หมายถึงว่าเราแค่ใส่อาหารลงไป ไม่ต้องลงแรงและเวลาเล่นด้วยกับหมา แต่ข้อเสียคือเราเสียโอกาสในการสร้างความสัมพันธ์กับเขา ดังนั้นควรทำควบคู่ไปด้วย
ถ้าเราชั่งอาหารของแต่ละวันแบ่งไว้แล้วหลังจากที่เราแบ่งเล่นกับเขาตลอดทั้งวันไปทั้งด้วยการฝึก และเกมส์ ส่วนที่เหลือถ้าไม่หมดก็ใส่ไว้ในของเล่นสำหรับให้หมาเล่นตอนมื้อค่ำก็เป็นการดีที่เราจะแน่ใจได้ว่าหมากินครบความต้องการเขาด้วยครับ
สรุปการทำ Food Enrichment
การทำ Food Enrichment คือการตอบโจทย์สัญชาตญาณของหมาที่ชอบหากินเองมากกว่ามีให้กินพร้อม มันเป็นกิจกรรมที่มีความหมายสำหรับชีวิตหมา ที่เราทำได้ง่าย ๆ และป้องกันปัญหาพฤติกรรมได้อีกมากมาย แม้ในช่วงแรกโดยเฉพาะกับหมาที่เคยชินมานานอาจจะต้องมีเวลาปรับตัวหน่อย ผมหวังว่าทั้งหมดนี้จะเป็นประโยชน์สำหรับใครที่กำลังจะเริ่ม หรือเริ่มแล้วแต่ติดปัญหาบางอย่างอยู่ครับ และหวังว่าทุกท่านจะสนุกกับการทำ Enrichment ให้หมากันนะครับ
