“ฝึกหมาไม่ลงโทษเลยมันจะเวิร์คเหรอ ?” เป็นหนึ่งในคำถามที่เจ้าของโดนคนรอบตัวที่ติดภาพการฝึกหมาแบบโบราณถามบ่อย ๆ การฝึกหมาแบบที่ใช้รางวัลและการเสริมแรงเป็นหลักนั้นไม่ใช่แค่เป็นความเอ็นดู และใจดีที่แลกมาด้วยประสิทธิภาพของการฝึกอย่างที่คนที่เชื่อในการทำร้ายหมาให้เหตุผลมานะครับ แต่จริง ๆ แล้วเป็นวิธีที่มีประสิทธิมากมากกว่าทั้งในด้านของความเร็วในการเรียนรู้ของหมาที่ฝึกได้เร็วกว่า และความคงทนในระยะยาวมากกว่าด้วย ถ้าใครแย้งเราเรื่องประสิทธิภาพส่งบทความนี้ให้เขาเลยครับ
โดยเรื่องนี้โดยสรุปมีทั้งหมด 2 ประเด็นครับ คือ 1. การฝึกเชิงบวกหมาจะเรียนรู้ได้เร็วกว่า และ 2. การฝึกเชิงบวกหมาจะสร้างการเรียนรู้ได้ถาวรกว่า
1. การฝึกหมาเชิงบวกหมาจะเรียนรู้ได้เร็วกว่า
อย่างแรกเลยคือการฝึกหมาเชิงบวกสร้างการเรียนรู้ได้ง่ายกว่า ไม่ว่าจะเรียกว่าการฝึกเชิงบวก หรือการฝึกด้วยการใช้รางวัลนั้น มีหลักการคือการบอกหมาว่า “จะให้เขาทำอะไร” และให้รางวัล เมื่อเขาทำตามที่เราขอ ในขณะที่การฝึกหมาด้วยการลงโทษคือการบอกหมาว่า “ห้ามทำอะไร” และใช้การบังคับ หรือลงโทษเมื่อเขาไม่ทำตามที่ขอ
นั่นหมายถึงว่าในขณะที่การใช้รางวัลคือการบอกคำตอบที่ถูกต้อง 1 คำตอบและได้รางวัลเมื่อทำตามได้ถูกต้อง ในขณะที่การลงโทษคือการไม่บอกหมาว่าคำตอบที่ถูกคืออะไร แต่เขาจะต้องเจ็บตัวถ้าตอบผิด หรือไม่ตอบ
ด้วยการลงโทษหมาอาจจะเรียนรู้ว่าเขาต้องไม่ฉี่บนพรม ไม่เห่าใส่กระรอก แต่ปัญหาของการใช้วิธีการแบบนี้คือถ้าเขาปวดฉี่หมาจะไม่รู้ว่าเขาต้องทำอะไรอยู่ดี และเกิดปัญหาใหม่ไม่รู้จบ เช่น เปลี่ยนไปฉี่บนพื้น บนโซฟา บนเตียงแทน เพราะสำหรับหมาทั้งหมดนั้นคือคนละที่กันกว่าที่หมาจะฉี่ให้ถูกที่ได้ด้วยวิธีนี้เขาเราอาจจะต้องตีเขาหลายสิบครั้ง และใช้เวลาหลายสัปดาห์เลยทีเดียว
2. การฝึกเชิงบวกหมาจะสร้างการเรียนรู้ที่ถาวรกว่า
ประเด็นสำคัญที่ต้องพูดถึงเลยคือการฝึกแบบลงโทษจะไม่สามารถหยุดพฤติกรรมที่เราไม่ต้องการได้ในระยะยาว โดยอาจจะมีคนที่ให้เหตุผลว่าการลงโทษเหมาะในการแก้ปัญหาพฤติกรรม เช่น การให้เลิกกัดรองเท้า หริอเลิกกระโดดใส่คน ซึ่งต้องยอมรับว่าในการหยุดพฤติกรรมนั้นเหตุผลนี้เป็นเรื่องจริง…เฉพาะในระยะสั้นเท่านั้น แต่ในระยะยาวไม่ใช่อย่างนั้นครับ
การฝึกหมาด้วยการลงโทษนั้นสามารถหยุดพฤติกรรมได้จริง ๆ ซึ่งส่งผลให้หมาเลิกทำพฤติกรรมนั้น เช่น เลิกกระโดดใส่คน แต่ในระยะยาวปัญหาคือเมื่อหมาหยุดกระโดดใส่คนไปสักพักแล้ว เขาจะลืมไปว่าถ้ากระโดดจะโดนลงโทษ เพราะเมื่อเวลาที่การลงโทษได้ผล เขาจะเลิกทำพฤติกรรม แต่การเลิกทำนั้นกลายเป็นให้เขาไม่ได้ถูกเน้นย้ำบ่อย ๆ จนลืมและกลับมาทำอีก
นั่นนำมาซึ่งปัญหาที่ใหญ่ขึ้น เพราะเมื่อเขาลืมและกลับมาทำอีกบ่อย ๆ บางคนอาจจะแก้ปัญหาด้วยการลงโทษทีรุนแรงมากขึ้นเรื่อย ๆ เพราะถ้าในมุมนี้ก็คือถ้าลงโทษแล้วลืมทางแก้คือ ต้องลงโทษแบบที่ลืมไม่ลง หรือการสร้าง trauma ให้กับหมา ซึ่งแม้สุดท้ายจะหยุดพฤติกรรมได้ แต่จะนำมาซึ่งปัญหาอื่น ๆ ตามมาได้ เช่น ความดุ ความก้าวร้าว ความเครียด ความกลัว และปัญหาทางจิตอื่น ๆ
ในทางกลับกันการฝึกหมาเชิงบวกคือ ในการแก้ปัญหากระโดดใส่คน เราฝึกให้เขานั่งเมื่อเจอคนและให้รางวัลแทน (เพราะหมาไม่สามารถกระโดดและนั่งพร้อมกันได้) ผลลัพท์คือเขาจะเลือกนั่งเมื่อเจอคนแทนการกระโดด เและขาจะนั่งบ่อยขึ้นเรื่อย ๆ เพราะได้รางวัล และยิ่งได้รางวัลก็ยิ่งนั่งบ่อย เพราะคาดหวังรางวัล เป็นวงจรการส่งเสริมนิสัยที่ดีไปในตัวเอง จนสุดท้ายเขาจะติดเป็นนิสัย และตัวรางวัลเองก็ไม่จำเป็นอีกต่อไป
สรุป
ถ้าเราพูดเฉพาะในเรื่องของประสิทธิภาพในการฝึกหมา การใช้รางวัลนั้นทั้งเร็วกว่า และถาวรกว่าการทำร้าย และถ้าพูดมากกว่านั้นคือนอกจากเรื่องประสิทธิภาพแล้วการทำร้ายหมาเพื่อ “ฝึก” นั้นส่งผลเสียตามมาอีกมากมายทั้งกับร่างกาย และจิตใจหมาในระยะยาว และยิ่งเป็นเหตุผลให้การฝึกหมาที่ดีไม่มีความจำเป็นใด ๆ ที่เราจะต้องทำร้ายเขาเลย
อ่านเพิ่มเติม:
PUPPY 101: รวมวิธีเลี้ยงลูกสุนัข 2 เดือน ทุกเรื่องจบในโพสต์เดียว
Puppy Socialisation 101: คู่มือพาหมาเด็กไปเปิดโลกอย่างมั่นใจฉบับ Dogology