ยุคนี้เราไม่เลี้ยงหมาไว้เฝ้าบ้านแล้วใช่ไหมครับ เราเลี้ยงหมากันเป็นเพื่อน แน่นอนว่าเราอยากให้เขาอยู่กับเราในบ้านได้ตลอดเวลา ซึ่งการเลี้ยงหมาในบ้านเป็นเรื่องที่ดีกับทั้งเราและหมาอยู่แล้ว แต่มันก็จะมีเรื่องที่เราต้องเตรียมตัวให้ดีก่อนเช่นกัน
- การขับถ่าย
เป็นหัวข้อที่สุดใหญ่ที่สุดเลย เพราะปัญหาที่พบบ่อยที่สุด และเป็นสาเหตุอันดับต้น ๆ ของการแปรสภาพจากหมาในบ้านเป็นหมาวัด เพราะธรรมชาติแล้วหมาไม่ได้มีบ้านในแบบเดียวกับเรา และสำหรับเขาหลัก ๆ มันก็คือการมองหาที่ที่ “หมาะสม” กับการขับถ่าย
ปัญหาคือที่ที่เหมาะสมกับการขับถ่ายสำหรับหมากับคนมันไม่เหมือนกันครับ สำหรับเขาแล้วที่ที่เหมาะสมสำหรับการปัสสาวะ หรือการฉี่คือที่ที่จะฉี่แล้วเท้าเขาจะไม่เปียกฉี่ตัวเอง และห่างจากที่ที่เขาใช้ชีวิต เพราะหมาจริง ๆ แล้วเขาก็รักสะอาดในแบบของเขาเหมือนกันนะ แต่ถ้าด้วยเงื่อนไขว่าเท้าจะไม่เปียกแล้วเนี่ยฉี่ลงพรมในบ้านมันก็ตอบโจทย์พอ ๆ กับหญ้าในสวนนั่นแหละ
ดังนั้นเราในฐานะเจ้าของจะต้องเป็นคนบอกให้เขารู้ว่าที่ไหนขับถ่ายได้ โจทย์ของเราคือสอนให้เขาเลือกหญ้าในสวนแทนที่จะเป็นพรมในบ้าน หรือ บางบ้านอาจจะถนัดเป็นแผ่นฉี่ก็ได้เหมือนกันแล้วแต่ไลฟ์สไตล์ แต่ไม่ว่าจะที่ไหนการฝึกขับถ่ายเป็นเรื่องที่ต้องพิจารณาตั้งแต่ก่อนหมาจะหมาถึงบ้าน และจะเป็นสิ่งแรกที่เราฝึกทันทีที่เขามาถึงประตูบ้าน
- การกัดแทะ
ปัญหาที่พบบ่อยรองลงมาจากการอึฉี่ในบ้านเลยคือ หลายบ้านที่เลี้ยงหมาเด็กโดยเฉพาะอายุประมาณ 3 ถึง 6 เหมือนมักจะเจอคือ “หมาปลวก” ที่ขาโต๊ะ ขาเก้าอี้ พื้นไม้ และเฟอร์นิเจอร์อื่น ๆ จะเริ่มแหว่ง และหมาโตเองก็มีปัญหานี้บ่อย ๆ เช่นกัน
เรื่องนี้ก็เป็นเพราะธรรมชาติเขาอีกนั่นแหละครับ เพราะการแทะเป็นหนึ่งในพฤติกรรมธรรมชาติที่เป็นประโยชน์กับหมามาก ๆ คือมันช่วยให้เขาหาเศษอาหารที่ติดอยู่ตามซอกต่าง ๆ ทาน และการกัดแทะยังเป็นกิจกรรมที่เขาทำเพื่อผ่อนคลาย คล้าย ๆ กับการดูทีวีของมนุษย์นั่นแหละ
ดังนั้นการกัดแทะนอกจากจะห้ามยากเพราะเป็นธรรมชาติของหมาแล้ว ยังไม่ควรห้ามด้วย เพราะในขณะที่เรามีงานต้องทำ มีสิ่งบันเทิงให้ฆ่าเวลา หมาส่วนใหญ่ในบ้านก็ไม่รู้ว่าจะใช้เวลาไปกับอะไรได้นอกจากกัดแทะ
การรับมือกับการกัดแทะที่ถูกต้องคือการบอกเขาว่า “ถ้าจะแทะอะไรให้มาแทะอันนี้ !” ซึ่งหมายถึงบรรดาของเล่นแทะต่าง ๆ (Chew toy) เช่น กระดูกไนลอน ไม้แทะ ของเล่นยางที่ใส่อาหารไว้ข้างในได้ การสอนให้เล่นของพวกนี้ตั้งแต่เด็กคือหนึ่งในวิธีป้องกันปัญหาพฤติกรรมที่มีประสิทธิภาพสุด ๆ
ลองคิดดูครับว่าเวลาที่หมากำลังนอนแทะของเล่นอยู่ เขาทำอะไรไปพร้อมกันไม่ได้บ้าง:
- เห่าไม่ได้ ปากไม่ว่าง
- แทะเฟอร์นิเจอร์ก็ไม่ได้
- วิ่งซนก็ไม่ได้
เพราะการแทะเป็นกิจกรรมที่มันมีความสุขได้ในตัวเองนั่นหมายถึงหมาสามารถที่ติดการแทะของเล่นเป็นนิสัยได้ และเมื่อเขาใช้เวลาที่เราไม่ว่างส่วนใหญ่ไปกับการแทะลองเล่นได้ ปัญหาพฤติกรรมต่าง ๆ จะไม่สามารถเกิดขึ้นได้เลย เรียกได้ว่าการฝึกเล่นของเล่นแทะเป็นหนึ่งในเรื่องที่เราสอนได้ง่าย และคุ้มที่สุดถ้าจะเลี้ยงหมาไว้ในบ้านเลย เพราะป้องกันปัญหาพฤติกรรมส่วนใหญ่ของหมาได้
- การเห่า
เช่นเดียวกับการกัดแทะ หมาเห่าเป็นเรื่องธรรมชาติของหมา และนอกจากการพยายามสื่อสารบางอย่างแล้ว หมาหลายตัวก็ใช้การเห่าเป็นกิจกรรมฆ่าเวลาของเขาด้วย สำหรับคนที่เลี้ยงหมาในคอนโด หรือทาวน์เฮ้าส์อาจจะกังวลกับปัญหานี้เป็นพิเศษ แต่เรื่องนี้ทั้งป้องกันง่าย และแก้ง่าย
อย่างแรกคือ การเห่าเพื่อการสื่อสารนั้นเราไม่ควรแก้ เพราะหลายครั้งนั้นเป็นประโยชน์ เช่น การเห่าเรียกว่ามีคนมา แต่มันต้องมีระดับที่พอเหมาะพอดีอยู่คือไม่เห่าดังเกินไป และนานเกินไป ซึ่งทำได้ด้วยการฝึกให้หยุดเห่าเมื่อเห่าแล้ว คล้าย ๆ กับการฝึกให้มีปุ่มเปิด-ปิดเสียง ซึ่งทำได้ไม่ยาก
และในกรณีที่เป็นการเห่าเอาสนุก อันนี้เราป้องกันได้ด้วยวิธีการเดียวกันกับการกัดแทะ คือการฝึกให้เล่นของเล่นกัดแทะเป็นการฆ่าเวลา และการพาออกกำลังกายบ่อย ๆ แทน
- การออกกำลังกาย
ถ้าพูดถึงการออกกำลังกายแล้ว ก็ต้องบอกว่านอกเหนือจากน้ำ และอาหารแล้ว การออกกำลังก็เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับชีวิตหมามาก ๆ และการออกกำลังกายไม่พอก็เป็นหนึ่งในต้นตอของหลาย ๆ ปัญหาพฤติกรรมซึ่งถ้าเราเลี้ยงในบ้านที่ไม่ใหญ่มาก หรือคอนโดหลายคนอาจจะเริ่มคิดว่าเราจะให้เขาได้ออกกำลังกายยังไงได้บ้าง
ข่าวดีคือต่อให้บ้านจะไม่มีบริเวณใด ๆ มันก็มีกิจกรรมเยอะมาก ๆ ที่ทำแทะการวิ่งเล่นได้ และก็ทั้งสนุกกว่า และเป็นการฝึกไปในตัวด้วยซึ่งต่อให้บ้านจะมีบริเวณแล้วผมก็จะแนะนำให้ทำมากกว่าการปล่อยให้เขาวิ่งเล่นไปเรื่อยด้วยซ้ำ กิจกรรมเช่นการชักเย่อจะเป็นการฝึกให้เขากะแรงกัดได้ถูก พร้อมกับจะพ่วงการฝึกให้ปล่อยตามคำสั่งได้ด้วย หรือการปาบอลก็เป็นการฝึกคาบของ และฝึกเรียกให้มาหาไปในตัว ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้ทั้งใช้สมอง และร่างกายหมาไปพร้อม ๆ กัน ซึ่งดีกว่าการปล่อยให้วิ่งไปเรื่อยคนเดียวแน่นอน
ผมเป็นหนึ่งในคนที่สนับสนุนการเลี้ยงหมาในบ้านมาก ๆ นะครับ แต่การเลี้ยงหมาในบ้านโดยไม่ได้พิจารณาถึงข้อจำกัดต่าง ๆ และเตรียมตัวให้พร้อมมันทำให้เจ้าของเครียดได้สุด ๆ ไปเลย และสุดท้ายหมาที่เราตั้งใจจะเลี้ยงในบ้านอาจจะต้องกลายเป็นหมาวัดแทน ดังนั้นถ้าใครกำลังพิจารณาจะเลี้ยงหมาทั้งในบ้าน ผมขอแนะนำสุด ๆ เลยให้คิดถึง 4 เรื่องนี้ก่อนนะครับ จะได้เตรียมตัว เตรียมใจได้ถูกว่าจะมีอะไรเกิดขึ้นบ้าง เพื่อถึงเวลาที่เขามาถึงจริง ๆ แล้วเราจะได้ไม่เครียดจนเกินไป และได้ใช้เวลาดี ๆ กับลูกหมาวัยที่น่าเอ็นดูที่สุดได้โดยไม่ประสาทกิน